Patron i jego przesłanie

NADANIE IMIENIA

18 października 1980 roku, po długoletnich staraniach Zespołowi Szkół Rolniczych nadane zostało imię Augustyna Suskiego. Uroczystość uświetniona udziałem rodziny poety, połączona została z wręczeniem szkole sztandaru.

(8. XI.1907 -26.V. 1942)

AUGUSTYN SUSKI

Bywa, że patronat szkół obejmują władcy, święci,  wielcy bohaterowie historyczni. Często jednak jak bardzo są wielcy, tak bardzo oddaleni  historycznie,  geograficznie albo mentalnie od środowiska, któremu patronują. Tymczasem przypadek Augustyna Suskiego zaprzecza temu modelowi. Jest on postacią utożsamianą z historią II wojny światowej – okresu co prawda dla młodego pokolenia dość już odległego, ale ciągle jeszcze żywego w pamięci ostatnich żyjących świadków. Jest człowiekiem z Podhala, Gustkiem z Szaflar,  który całe swoje niedługie, choć intensywne życie poświęcił rodzinnemu regionowi. Umarł młodo, dlatego jego zapał, idealizm i entuzjazm zawsze będą bliskie młodym ludziom.

Biografię Augustyna Suskiego cechują określenia: poeta, nauczyciel, żołnierz. Wszystkie te role  oczywiście tworzą  jego wizerunek, ale z czasem ten opis może uczynić z patrona postać skostniałą jak eksponat w  szkolnej gablocie. Żeby patron żył w pamięci młodych ludzi i inspirował, trzeba go ,,wyjąć” z oprawy nudnej akademii szkolnej i ,,uczłowieczyć”.

Tak Augustyna Suskiego wspomina Andrzej Banach, współpracownik  z czasu pobytu na Wołyniu:

,,był skąpy w wypowiedziach, zamknięty w sobie, choć skrywał we wnętrzu ogromne bogactwo uczuć. (…) W codziennym towarzyskim życiu zwykle mrukliwy i małomówny, był zawsze pełen życzliwości i gotowości do przyjacielskiej usługi. Największą przykrością było dla niego nieporozumienie z bliskimi, razem z nim żyjącymi lub pracującymi ludźmi.”

BYŁ WRAŻLIWY, DLATEGO ODKRYŁ W SOBIE DUSZĘ POETY

W trakcie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim zaczął publikować  drobne utwory poetyckie, pisane zarówno polszczyzną ogólną, jak i gwarą podhalańską. W 1935 roku czasopismo ,,Marchołt” wydrukowało cykl jego wierszy, w 1937 roku utwory Suskiego oceniane jako wartościowe i  dojrzałe poetycko zamieszczone zostały w wydanej przez Koło Polonistów UJ pod opieką profesora Stanisława Pigonia antologii ,,Poezja młodego Podhala”.  Zostawił po sobie zbiór kilkudziesięciu wierszy, kilku gawęd i listy pisane głównie w czasach okupacji. Wśród motywów jego twórczości  dominowała góralska śleboda, duma,  hardość,  historia  powstania chochołowskiego.  W jego  utworach znaleźć można także  piękno i grozę górskiego krajobrazu.

BYŁ IDEALISTĄ, DLATEGO ZOSTAŁ SPOŁECZNIKIEM

Aktywność młodego studenta wyrażała się również w  działalności publicystyczno  – politycznej. Angażował się m. in. w prace Stowarzyszenia Literatów Ludowych, Stronnictwa Ludowego czy Akademickiego Związku Podhalan. Pokłosiem tych form aktywności stała się działalność dydaktyczno- wychowawcza Suskiego na Wołyniu w Michałówce i Rożynie, gdzie entuzjastycznie wdrażał założenia Orkanowskich Uniwersytetów Ludowych. Niestety wybuch wojny uniemożliwił mu  realizację jednego z marzeń tj. założenia uniwersytetu ludowego na Podhalu.

BYŁ ODPOWIEDZIALNY, DLATEGO STAŁ SIĘ PATRIOTĄ

Największą próbą dla Augustyna Suskiego okazał się jednak czas wojny. W 1940 roku został aresztowany i wywieziony na roboty w Sudety. Potem jest jeszcze dwukrotnie był więziony, zanim udało  mu się przedostać do rodzinnych Szaflar. Tu przyszło mu zmierzyć się z wyzwaniem Gorallenvolk – ideą, przez niektórych nazywaną zdradą narodową. Niemcy, propagując teorię o obcości górali wobec Polaków i ich pokrewieństwie z Germanami, usiłowali pozyskać ten hardy naród do współpracy z III Rzeszą. Byli tacy, którzy ulegli. Dlatego jako sprawę honoru Augustyn Suski potraktował konieczność zdławienia idei Gorallenvolk przez samych Podhalan. By stawić opór polityce niemieckiej wobec swych rodaków, Suski  wraz z grupą przyjaciół założył  w 1941 roku Konfederację Tatrzańską i został jej naczelnikiem.  Pod pseudonimem Stanisław Brus publikował w tym czasie w konspiracyjnych gazetkach płomienne artykuły, których misją było ratowanie godności, honoru i tożsamości Podhalan.

Warto zaznaczyć, że wrażliwy poeta musiał przestrzegać twardych reguł walki podziemnej.  Trudne i obarczone tragizmem bywają decyzje Suskiego w tym czasie. Jako naczelnik decyduje się  uwolnić jednego ze szpiegów gestapo twierdząc, że nie można mu udowodnić winy. Niestety, zdradzony przez tego samego człowieka, płaci za swój idealizm  najwyższą cenę: zostaje przez gestapo schwytany. Więziony i torturowany najpierw w Zakopanem, potem w Tarnowie, w końcu trafia do Auschwitz, gdzie  26 maja 1942 roku umiera.

Okres patronowania Augustyna Suskiego nowotarskiej szkole to czas, kiedy z ważną dla Podhala osobowością zdążyły się  zapoznać kolejne pokolenia uczniów.  Nie tylko poprzez lekcje historii,  lekcje wychowawcze i tradycyjnie wpisane w szkolną rutynę akademie „ku czci”.  Przez lata uczniowie odbywali  lekcje historii w plenerze ,,Szlakami konfederatów tatrzańskich” podczas szkolnych rajdów im. Augustyna Suskiego. Ciekawe i wartościowe wychowawczo okazują się też  projekty, które pozwalają młodzieży poznać patrona, chociażby przez  kontakt ze skromną objętościowo, ale ciekawą literaturą Augustyna Suskiego.  W 2004 roku sukcesem okazała się teatralna inscenizacja oparta na motywach zaczerpniętych z gawęd Suskiego, zaprezentowana przez  młodzież na  Wojewódzkim Przeglądzie Twórczości Patriotycznej  w teatrze Groteska  w Krakowie. Wyróżnialiśmy się niesztampowym potraktowaniem patriotycznego tematu, w przedstawieniu bowiem  treści patriotyczne, oparte na biografii patrona wpisane zostały w pełną humoru i góralskiego folkloru gawędę Suskiego zatytułowaną ,,Bagatelo”.  Od 2018 roku organizowany jest wśród pierwszoklasistów  konkurs recytacji poezji Augustyna Suskiego. Miło jest obserwować  zmagania młodych ludzi  z twórczością patrona,  które służą nie tylko popularyzacji tej postaci, ale przede wszystkim otwierają młode umysły na kulturę regionu i rozbudzają ich wrażliwość.

Inicjatywy tego typu pokazują, że Patron przestaje być tylko podręcznikowym, nieco abstrakcyjnym dla młodzieży bytem, a zaczyna funkcjonować w świadomości młodego pokolenia jako człowiek z krwi i kości mocno związany z podhalańską ziemią, który żył, kochał i cierpiał. Współcześnie Augustyn Suski może być postacią inspirującą do dyskusji z młodzieżą o niełatwych i niezrozumiałych czasami pojęciach honoru i patriotyzmu.

Wpisy przedstawicieli rodziny Augustyna Suskiego do księgi pamiątkowej z okazji uroczystości nadania szkole imienia, 1980 rok.
Źródło: kronika szkolna

Opracowano na podstawie książki wydanej z okazji 80- lecia szkoły
„Niezmienne są jej cele. 80 lat szkoły rolniczej w Nowym Targu”,
pod red. Joanny Cioczek- Jóźwiak, Katarzyny Gąsienicy- Warytko,
Bogusława Pachniowskiego i Mariana Nowaka.